سُرنا سازی است شبیه شیپور که دارای وسعت و طنین بسیار زیاد می باشد. سُرنای مازندران کمی باریکتر و کوتاهتر از سرنای مناطق دیگر است. صدای این ساز به مانند قرنه می باشد ولی خشن و قوی. از آنجایی که این ساز دارای وسعت صدایی بالایی می باشد دهل و دسرکتن به عنوان سازهای ریتمیک تکمیل کننده آن می باشند.(1) نحوه دمیدن در این ساز مثل لَله وا بصورت نفس برگردان است.
سُرنا از قسمت های زیر تشکیل شده است:
1) قمیش که خود شامل سه قسمت است: فِسی (قبل از نواختن باید در داخل آب خیس شود)، سرنامیل (روی آنرا برای هواگیری و اتصال با نخ میپیچند) و زیرلبی
2) سرنا ماشه (انبرک): لوله ای است از جنس چوب که ابتدای آن خراطی شده و قسمت بیرون ساز را تشکیل می دهد. در امتداد این لوله با قطر کمتر که مربوط به قسمت درونی ساز می شود، شیاری وجود دارد که در ادامه، این شیار تبدیل به دوشاخه شبیه به انبرک می شود.
3) قنداق: لوله ای مخروطی شکل که شش سوراخ در رو و یک سوراخ در پشت دارد و تا انتهای دهانه شیپوری سرنا به نام خزانه ادامه می یابد و قسمت دوشاخه انبرک داخل آن قرار می گیرد. انبرک باید به گونه ای داخل قنداق قرار گیرد تا شیار آن در برابر سوراخ پشت ساز باشد و انتهای دو شاخه در مقابل سومین سوراخ قرار گرفته تا تنظیم کننده کوک و فواصل باشد.
سُرنا دارای وسیله چوبی کوچکی به نام خفه کن است که با استفده از آن می توان صدای قمیش را خفه کرد. خفه کن با نخی به ساز آویزان است.(2)
شیوه اجرای موسیقایی سرنا مبتنی بر به هم پیوستن قطعات مختلف یکی پس از دیگری و بدون انقطاع است. انتخاب مناسب قطعه بعدی و گذر قطعی و روشن از یک آهنگ به آهنگ دیگر در لحظه مناسب، بدون آشفتگی قابلیتی است که حضور ذهن بالایی می¬طلبد وکیفیت کار سرناچی را طبق آن می¬سنجند. تحریرها روی این ساز به سهولت لَلِه¬وا اجرا می شوند اما ضربی بودن قطعات رپرتوار سرنا که عموما خاص رقص است از نوازنده جمله بندی روشنی می¬طلبد.(3)
1) نگاهی جامعه شناختی به موسیقی مازندران، محمد صادق اسحاقی گرجی، نشر مهربان نیکا، 1393، ص99-100
2) موسیقی مازندران، کیوان پهلوان، انتشارات آرون،1388، ص 502-506
3) موسیقی و زندگی موسیقایی مازندران، ساسان فاطمی، موسسه فرهنگی هنری ماهور، 1381،ص 23-24
