دتار، سازی زهی زخمه ای با دسته بلند است. کاسه آن از جنس چوب توت و دسته آن از چوب گردو می باشد. صفحه ای که بر روی کاسه نصب می کنند از چوب تیردار (توت وحشی) می باشد چراکه در طنین صدای ساز موثر است.(1) روی کاسه ساز سوراخی نسبتا بزرگ (تقریبا 5 میلی متر) ایجاد می کنند که نقش آن کشیدن دست نوازنده به طرف صفحه ارتعاش است. بدون این سوراخ، دست نوازنده به علت
ارتعاش سیم ها دفع خواهد شد که بسیار نامطلوب است.(2) سیم دتار از ابریشم بوده و پرده آن از روده گوسفند می باشد. کاسه طنین آن به شکل نیمه گلابی است و در مقایسه با کاسه دوتارهای ترکمن درازتر است.کاسه دتارها تماما بصورت کشکولی (یک تکه) می باشد و پشت کاسه حالت گرد کامل نیست بلکه کمی صاف شده است.
دتار، سازی است که انفرادی نواخته می شود و به قطعاتی که با آن اجرا می شوند لحن گفته می شود. دتار را با انگشت و بدون مضراب می نوازند. (3) نحوه نواختن آن از طریق ناخن انگشتان می باشد که به طرف بالا و پائین حرکت می¬کنند. شیوه انگشت گذاری بر روی پرده ها بصورت واخوان و توسط انگشت شست صورت می گیرد.(1)
تعداد دستان های دتار 6 عدد است که دوتای آنها بیشتر برای اجرای تزئین ها و ریزه کاری های مورد نیاز در منظومه هرائی و در شاخه گل و بلبل استفاده می شود. اگر نوازنده ای بخواهد آواز امیری را که مربوط به نواحی مرکزی مازندران است، با دتار اجرا کند، به 8 دستان نیاز دارد.(3)
ظهور این ساز در شرق مازندران مدیون کولی هاست که آن را از موسیقی دانان علی آبادکتول وام دارند.(2) دتار از سازهای مجلسی می¬باشد که قطعات آوازی، عارفانه و عاشقانه را با آن اجرا می¬کنند.(1)
1) نگاهی جامعه شناختی به موسیقی مازندران، محمد صادق اسحاقی گرجی، نشر مهربان نیکا، 1393، ص104 و 105
2) موسیقی و زندگی موسیقایی مازندران، ساسان فاطمی، موسسه فرهنگی هنری ماهور، 1381، ص24-26
3) موسیقی مازندران، کیوان پهلوان، انتشارات آرون،1388، ص 525-536
